کتاب ها در ابعاد و اندازه هاي متنوعي منتشر مي شوند. اين کار نه براي از بين بردن نظم و ترتيب کتابخانه ها و قفسه هاي کتاب، بلکه بر اساس مواردي از قبيل عوامل اقتصادي، علمي و هنري انجام مي پذيرد. شناخت انواع قطع کتاب به شما کمک مي کند تا با آگاهي کامل نسبت به استفاده از هر قطع کتاب اقدام نماييد. ممکن است در وهله اول اين موضوع چندان مهم به نظر نرسد، با اين حال خوب است بدانيد که هزينه نهايي چاپ کتاب، ميزان فروش آن و حتي راحت بودن مطالعه آن به طور مستقيم با اين انتخاب در ارتباط است.
اندازه يا قطع به اندازه طول و عرض کتاب گفته مي شود که با اصطلاحات خاصي توسط چاپخانه ها و مراکز چاپ به کار مي رود. فرقي ندارد که کتاب خود را به روش چاپ ديجيتال يا افست منتشر مي کنيد، در هر حال پيش از شروع خدمات چاپي بايد قطع و ابعاد کتاب خود را مشخص نماييد. دليل استفاده از قطع هاي مختلف براي چاپ کتاب، فراهم نمودن امکان استفاده از اين خدمات چاپي براي تمامي افراد با کاربردهاي متفاوت و گسترده تر شدن موارد کاربرد آن است. به عنوان مثال براي افرادي که قصد دارند کتاب خود را به راحتي در همه جا همراه خود داشته باشند، کتاب هاي با قطع جيبي گزينه اي مناسب به شمار مي رود.
به طور کلي قطع کتاب، تعداد صفحات آن را تعيين مي کند. بديهي است که هر چه قطع کتاب شما کوچکتر باشد، تعداد صفحات کتاب افزايش يافته و در نتيجه قطر آن بيشتر خواهد شد. علاوه بر اين، تاثير مستقيم ابعاد کتاب روي طراحي و بخش هاي داخلي آن به راحتي مشهود است.
پس از نگارش و يا گردآوري محتواي اصلي کتاب، نوبت به صفحه آرايي و حروفچيني آن مي رسد. انتخاب قطع کتاب يکي از اولين اقداماتي است که در اين مرحله بايد به آن بپردازيد. پس از آن بايد اندازه فونت، طرح جلد و … را تعيين نماييد. به همين علت توصيه مي شود اين کار را با دقت بالايي انجام دهيد، چرا که تمام مراحل بعدي کار شما به همين نکته بستگي دارد.
رايج ترين قطع براي چاپ کتاب، قطع وزيري مي باشد. پس از آن به ترتيب قطع رقعي و جيبي بيشترين آمار چاپ را به خود اختصاص داده اند. کتاب هاي کودکان اغلب در قطع خشتي و کتاب هاي هنري و نفيس در قطع رحلي منتشر مي شوند. در ادامه برخي از رايج ترين ابعاد براي چاپ کتاب را به اختصار معرفي نموده ايم.
در این بخش رايج ترين ابعاد براي چاپ کتاب که امروزه مورد استفاده قرار می گیرند را معرفي می کنیم.
همان طور که پيش تر هم گفتيم، قطع وزيري رايج ترين ابعاد براي چاپ انواع کتاب است؛ به گونه اي که تقريبا 85 درصد از کتب چاپي در اين قطع منتشر مي شوند. ابعاد تقريبي قطع وزيري 24×17 سانتی متر مي باشد.
ابعاد حدودي قطع رقعي 14.8×21 سانتی متر مي باشد، به بيان ديگر اين قطع معادلي براي با ابعاد A6 به شمار مي رود. ابعاد کوچک رقعي موجب شده است تا به گزينه اي مناسب براي کاهش هزينه هاي چاپ تبديل شود. همچنين کتاب هايي که تصاوير کمي در آن ها به کار رفته است، مي توانند با اين ابعاد منتشر شوند. اغلب ديکشنري هاي جيبي و مواردي از اين قبيل در قطع رقعي به چاپ مي رسند.
قطع خشتي در واقع طول و عرضي برابر و ظاهر مربعي شکل دارد. از اين رو اغلب براي کتب هنري و يا کتاب هاي کودکانه مورد استفاده قرار مي گيرد. اين دسته از کتاب ها در دو نوع خشتي کوچک با ابعاد 19×19 سانتی متر و خشتي بزرگ با ابعاد 22×22 سانتی متر در دسترس عموم قرار مي گيرند.
همان طور که از عنوان اين دسته از کتاب ها نيز پيداست، قطع رحلي براي کتاب هاي ديني و ادعيه به کار مي رود تا قرار گيري آن ها روي رحل به سادگي امکان پذير باشد. قطع رحلي نيز در دو نوع کوچک و بزرگ با ابعاد 28×21 و 33×24 سانتی متر وجود دارد. براي چاپ کتاب هاي درسي و آموزشي نيز گاها از اين ابعاد استفاده مي شود. صفحه بندي کتاب هاي رحلي با توجه به نوع محتوا متغير بوده و مي تواند تک ستوني و يا دو ستوني باشد.
کتاب هاي چاپ شده در اين ابعاد فضاي نسبتا کمي را اشغال نموده و با توجه به بيشتر بودن طول کتاب در مقايسه با عرض آن، به راحتي در جيب هاي پالتو و باراني جاي مي گيرند. همين نکته موجب شده است تا کتاب هاي در ابعاد 21.5×10.5 سانتی متر به عنوان قطع پالتويي شناخته شوند. از اين ابعاد اغلب براي چاپ کتاب هاي رمان، تقويم هاي جيبي، ديکشنري هاي همراه و … استفاده مي شود.
تقويم هاي جيبي، کتاب هاي همراه و به طور کلي تمامي کتاب هايي که در ابعاد 7×5 سانتی متر چاپ مي شوند، در دسته کتاب هاي جيبي يا بغلي قرار مي گيرند. اين کتاب ها به راحتي قابل حمل بوده و فضاي چندان زيادي را اشغال نمي کنند.
کتاب هاي در ابعاد 16.5×12 سانتی متر قطع ربعي را تشکيل مي دهند. اين کتاب ها اغلب موضوعاتي از قبيل داستاني، عاشقانه، رمان و … را در بر مي گيرند.
قطع سلطاني يا تيموري ابعادي معادل 40×30 سانتی متر دارد و اغلب براي چاپ و انتشار کتب نفيس مورد استفاده قرار مي گيرد.
علاوه بر موارد ذکر شده، ابعاد ديگري نيز وجود دارد که در گذشته رواج داشته و امروزه چندان مورد استفاده قرار نمي گيرد. با اين حال براي آشنايي بيشتر شما عزيزان برخي از آن ها را به اختصار معرفي نموده ايم:
در صفحه آرايي براي قطع وزيري بايد به اندازه متن، ميزان فرورفتگي متن، حاشيه هاي چهار طرف صفحه، فاصله خطوط از يکديگر و … توجه نماييد تا علاوه بر زيبايي و خوانايي بيشتر کتاب، از اسراف و دورريز کاغذ نيز جلوگيري نماييد.
کتاب هاي رقعي اغلب کوچکتر از حد معمول بوده و براي کتاب هاي با محتوا و صفحات کمتر به کار مي رود. اين کتاب ها اغلب محتوا محور هستند و از تصاوير کمتري در آن ها استفاده مي شود. از اين رو توجه به صفحه آرايي و رعايت اصول آن از خسته شدن چشم مخاطبان جلوگيري نموده و آن ها را به مطالعه کتاب تشويق مي کند.
گفتيم که قطع رحلي ابعاد نسبتا بزرگي داشته و اغلب براي چاپ کتاب هاي رفرنس خارجي، ديوان حافظ، قرآن مجيد و … استفاده مي شود. از اين رو صفحه آرايي اين کتب با توجه به نوع کتاب و محتواي آن به صورت تک ستون يا دو ستوني انجام مي شود. به عنوان مثال در صورتي که قصد چاپ يک کتاب مرجع، با حجم بالايي از اطلاعات را داريد بهتر است از قلم ريزتر و صفحه آرايي دو ستونه استفاده نماييد تا از حجم و وزن کتاب کاسته شود. از طرف ديگر، براي کتاب هاي حاوي تصاوير مانند ديوان اشعار، شاهنامه و … بهتر است از يک طراح و نقاش متخصص در اين حوزه کمک بگيريد تا زيبايي و جلوه کتاب شما بيشتر شود.
کتاب هاي پالتويي و جيبي نيز بسيار مشابه يکديگر بوده و به دليل ابعاد کوچکي که دارند، بهتر است از قلم ريزتر و خطوط با فاصله کمتراستفاده شود. با اين حال فراموش نکنيد که اين کار نبايد باعث درهم فرو رفتن کلمات شده و خوانايي و زيبايي متن را از بين ببرد.
اندازه فونت کتاب يکي از مهم ترين نکات در صفحه آرايي و چاپ کتاب است که با توجه به اندازه صفحات، حجم مطالب و مواردي از اين قبيل تعيين مي شود. در انتخاب اندازه فونت بايد توجه داشته باشيد که متن شما به اندازه کافي خوانا و واضح باشد، در عين حال زيبايي بصري آن نبايد تحت تاثير قرار بگيرد. به طور کلي بهترين اندازه قلم براي عبارات فارسي 13 و عبارات انگليسي 10.5 مي باشد. در صورتي که قصد داريد کتاب خود را به طور کامل به زبان انگليسي منتشر نماييد، مي توانيد از قلم با اندازه 11.5 نيز استفاده نماييد.
نکته ديگر، انتخاب صحيح نوع فونت در چاپ کتاب است. بهترين فونت ها براي متون فارسي B mitra، B nazanin، B zar و B lotus مي باشد. همچنين در صورتي که قصد داريد کلمات انگليسي را نيز در کتاب خود به کار ببريد، استفاده از فونت Times new roman انتخاب مناسبي به شمار مي رود.
توجه داشته باشيد فونت هاي ذکر شده هم براي متون اصلي کتاب و هم پاورقي ها قابل استفاده مي باشد. اين در حالي است که اندازه فونت ها در پاورقي کمي کوچکتر بوده و بهتر است براي عبارات فارسي از قلم با اندازه 10.5 و کلمات لاتين از قلم 8.5 استفاده نماييد.
همان طور که مي دانيد، اغلب کتاب هاي موجود در بازار در قطع وزيري چاپ مي شوند. کتاب هاي درسي و آموزشي نيز از اين قاعده مستثني نبوده و بسياري از آن ها با اين ابعاد منتشر مي شوند. با اين حال در کنار اين دسته از کتب آموزشي، برخي از کتاب هاي درسي مدارس و دانشگاهي در ابعاد رحلي به چاپ مي رسند. خوب است بدانيد که قاعده دقيق و مشخصي براي انتخاب قطع کتاب هاي درسي وجود نداشته و اين کار تماما به نوع کتاب، حجم مطالب و کاربرد آن بستگي دارد.
هيچ روش و استاندارد خاصي براي انتخاب قطع مناسب کتاب وجود ندارد و اين کار بايد بر اساس موضوع کتاب، کاربرد آن و سليقه شما انجام پذيرد. مهم ترين نکته هنگام اين انتخاب، توجه به حجم مطالب و تعداد کلمات به کار رفته در آن است. هر چه حجم بيشتري از مطالب براي ارائه داشته باشيد، مي توانيد از ابعاد بزرگتري براي کتاب خود استفاده نماييد. اين کار از بالا رفتن تعداد صفحات کتاب شما جلوگيري نموده و ظاهر زيباتري براي آن ايجاد مي کند.
دومين نکته، توجه به قطع ساير کتاب هاي ژانر مورد نظر شما است. فرض کنيد کتاب هاي ديگري که در اين ژانر نوشته شده اند ابعادي بسيار کوچکتر يا حتي بزرگتر از کتاب شما داشته باشند، در اين صورت اين اختلاف جلوه نامناسبي داشته و مي تواند از اشتياق و تمايل مخاطبان نسبت به مطالعه آن بکاهد.
در پايان به هزينه چاپ کتاب در هر قطع نيز توجه داشته باشيد. در نهايت هدف شما از چاپ کتاب، جلب توجه مخاطب و ترغيب او به خريد کتاب است، بنابراين بايد هزينه چاپ کتاب را نيز در نظر داشته باشيد تا هزينه نهايي آن منطقي باشد. درصورتي که اين اصل را رعايت نکرده باشيد، هزينه هايي کتاب شما بسيار فراتر از حد معمول رفته و علاوه بر کاهش آمار فروش، از حاشيه سود شما نيز کاسته مي شود.
با توجه به نکات ذکر شده بهترين کار براي انتخاب قطع کتاب، بررسي ساير کتاب هاي مشابه و صفحه آرايي مشابه آن ها مي باشد.
طراحي کتاب درست همانند هر کار ديگري، اصولي دارد که با شناخت و اجراي آن ها مي توان به نتيجه اي بهتر دست يافت. در اين بخش به بررسي بخش کوچکي از اين اصول و قوانين پرداخته ايم.
براي کتاب هايي که با استفاده از چاپ افست منتشر مي شوند، از ابعاد 6×9 (152×229mm) استفاده کنيد.
براي چاپ کتاب و هرگونه محصول چاپي ديگر که با استفاده از چاپگرهاي ليزري منتشر مي شوند از ابعاد 5.5×8.5 (140×216mm) يا 8.5×11 (216×280mm) استفاده نماييد.
اندازه استاندارد کتاب معادل 6 اينچ در 9 اينچ مي باشد. با رعايت اين استاندارد، کتاب شما با هزينه اي مقرون به صرفه و اقتصادي منتشر شده و در عين حال به راحتي قابل مطالعه خواهد بود. در نتيجه، فروش آن ساده تر بوده و افراد بيشتري را به مطالعه تشويق و ترغيب مي نمايد. اين در حالي است که نگهداري، جابه جايي و حمل و نقل کتاب هاي با قطع بزرگتر سخت تر بوده و حتي در هر قفسه اي به راحتي جاي نمي گيرد.
هر چه کتاب شما کوچکتر باشد، فضاي بيشتري از حاشيه صفحه را از دست مي دهيد که مي تواند به افزايش هزينه هاي چاپ منجر شود. اين در حالي است که با رعايت استاندارد ذکر شده، شما تقريبا 20% فضاي بيشتري براي نگارش و چاپ در اختيار داريد.
در حالي که هزينه انتشار کتاب شما تنها 5% افزايش داشته و در نتيجه 15% از هزينه هاي جانبي شما کاسته خواهد شد. علاوه بر اين، جلد کتاب هاي 6×9 تقريبا 15% بزرگتر از کتاب هاي با ابعاد 5.5×8.5 مي باشد. اين اختلاف در قطع کتاب ها، به شما کمک مي کند تا پوشش تبليغاتي بهتري براي کتاب خود ايجاد نماييد؛ چرا که کتاب هاي بزرگتر پيش از سايرين توجه مخاطبان را به خود جلب مي کنند.
در صورتي که يک چاپگر جوهر افشان را به رايانه خود متصل نموده و قصد داريد با استفاده از آن به چاپ کتاب خود بپردازيد، خوب است بدانيد که نرم افزار Microsoft word به طور معمول حاشيه پاييني صفحه (12.7mm) را ايجاد نمي کند. بسته به نوع چاپگر، اين اندازه مي تواند به 14.2mm يا 17mm نيز برسد. وجود اين حاشيه شايد به تنهايي مقدار زيادي به نظر نرسد، اما در يک کتاب قطور قطعا بيشتر خواهد بود. به عنوان مثال در يک کتاب 224 صفحه اي مي تواند معادل دو صفحه از کتاب باشد!
اغلب رايانه ها و لپ تاپ هاي جديد هنگام استفاده از نرم افزارهايي از قبيل google docs و … به هيچ عنوان حاشيه ندارند و ممکن است براي چاپ اسناد خود با مشکل رو به رو شويد. با اين حال در صورتي که از نرم افزارهاي قديمي استفاده مي کنيد، تنظيمات فايل word خود را روي چاپگر ليزري تنظيم کنيد تا حاشيه پايين صفحات را ايجاد نمايد.
توجه داشته باشيد که بهتر است از اندازه پيش فرض کاغذ براي طراحي کتاب خود استفاده نماييد. فايل تدوين شده را در نهايت با فرمت pdf ذخيره کرده و با استفاده از نرم افزار adobe acrobat صفحات را برش دهيد.
در این مقاله سعی کردیم تمامی اطلاعات لازم در مورد مراحل چاپ کتاب را به شما بدهیم تا با خیال راحت بتوانید کتاب خود را به چاپ برسانیدو اما اگر هنوز ابهام، نگرانی یا سوالی دارید با کارشناسان چاپ ما در تماس باشید. ما در مجتمع چاپ سانترال پيش از شروع چاپ کتاب، فايل هاي ارسالي شما را بررسي نموده و اصلاحات لازم را به شما اطلاع مي دهيم.
1401/1/20 - 18:36:30
4505
نظر شما درباره "راهنمای جامع انتخاب قطع کتاب " چیست؟
