چاپ باتیک یکی از روش‌های چاپی بسیار قدیمی است که برای اولین بار 2000 سال پیش در جزیره جاوه در کشور اندونزی مورد استفاده قرار گرفت. چاپ باتیک به معنی چاپ مقاوم است. در این روش چاپی که بر روی پارچه انجام می‌شود ابتدا سطح پارچه توسط ماده‌ای پوشانده می‌شود که از نفوذ رنگ به داخل بافت پارچه جلوگیری می‌کند. سپس توسط رنگ‌های مختلف روی این پارچه نقاشی و طرح‌های خاصی ایجاد می‌کنند. نوعی از چاپ باتیک که به چاپ کلاقه ای معروف است در استان‌های آذربایجان شرقی اکنون نیز رواج دارد. این روش چاپی بیش از 500 سال است که در ایران رواج یافته و تا کنون نیز مورد استفاده قرار گرفته است. در ایران از پارچه‌های که دارای الیاف طبیعی هستند؛ مانند ابریشم برای انجام چاپ باتیک استفاده می‌شود. در گذشته از رنگ‌های طبیعی برای نقاشی روی پارچه‌ها استفاده می‌شد؛ ولی اکنون شاهد استفاده از رنگ‌های شیمیایی نیز هستیم. رنگرزی پارچه‌ها باید در دماهای پایین انجام شود و به این منظور از رنگ‌های پروسیون یا همان رنگ‌های سرد استفاده می‌شود. در ادامه این مقاله قصد داریم تا شما را به طور کامل با روش چاپ باتیک و کاربردهای آن آشنا کنیم پس با ما تا پایان این مقاله همراه باشید.
چاپ باتیک یکی از هنرهای سنتی نیز محسوب می‌شود که معمولاً به صورت دستی انجام می‌شود. به کمک این روش چاپ می‌توان صنایع‌دستی و آثار هنری زیبایی را خلق کرد. برای رنگرزی در این روش از مواد رنگی سرد استفاده می‌شود. از جمله رنگ‌های سرد مورد استفاده در این روش می‌توانیم به مواردی همچون ری‌اکتیو، خمی، بازیک و رمازول اشاره کنیم. این رنگ‌ها قابلیت رنگرزی در دماهای پایین را دارند و به همین دلیل برای چاپ باتیک گزینه مناسبی محسوب می‌شوند. امروزه انواع رنگ‌های شیمیایی آماده در ظروف با اندازه‌های مختلف وجود دارد که استفاده از آن‌ها بسیار راحت‌تر است. این رنگ‌ها بعد از خشک شدن در برابر آب مقاوم می‌شوند و با شستشو از بین نمی‌روند. از جمله رنگ‌های آماده مورد استفاده در روش چاپ باتیک می‌توانیم به موارد همچون انواع وینزور، پنتل و ساکورا اشاره کنیم. در چاپ باتیک ماده مقاوم که به آن واکس نیز گفته می‌شود از موادی همچون پارافین، موم، پیه، سقز و کلفن به دست می‌آید. ابزارهای مورد استفاده برای نقاشی روی پارچه‌های که رنگرزی شده‌اند انواع قلم‌مو، لوله‌های هدایت کنند موم، قالب یا همان کلاف چوبی و مهر است. در این روش هنرمند با خلاقیت و مهارت خود طرح‌های زیبایی را روی پارچه ایجاد می‌کند و ارزش این کار بستگی به استعداد و توانایی فردی دارد که چاپ را انجام می‌دهد.
بیشتر بخوانید: چاپ برجسته چیست و چه کاربردهایی دارد؟
همان‌طور که به آن اشاره کردیم روش چاپ باتیک یک روش جذاب و سنتی است که با دست انجام می‌شود. این روش چاپی بیشتر جنبه هنری دارد و افرادی که در این زمینه فعالیت می‌کنند می‌توانند آثار هنری زیبایی را خلق کنند. به کمک این روش می‌توان صنایع‌دستی زیبایی را ایجاد کرد. افرادی که به این هنر علاقه‌مند هستند با قلم‌مو و رنگ روی پارچه‌های مقاوم شده طرح‌های و نقاشی‌های زیبایی را ایجاد می‌کنند. به کمک روش باتیک انواع رومیزی‌ها، تابلوها، شال، روسری و.. تهیه می‌شود که هر کدام از آن‌ها بسته به طرح و جنس پارچه دارای ارزش متفاوتی هستند. بدون شک خلاقیت و هنر دست هنرمندان به این آثار هنری ارزش می‌بخشند. روش‌های چاپی سنتی بیشتر برای خلق آثار هنری و منقوش کردن پارچه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. روش‌های چاپ سنتی بسیار متنوع هستند و روش باتیک تنها یکی از این هنرهای زیبا است که تا کنون نیز توانسته است کارایی خود را حفظ کند.
همان‌طور که قبلاً به آن اشاره کردیم پایه و اساس این چاپ به شیوه رنگرزی است. در چاپ باتیک ابتدا روی پارچه را با صمغ یا موم می‌پوشانند تا رنگ جذب پارچه نشود. سپس طرح و شکل مورد نظر خود را روی پارچه ترسیم می‌کنند و سپس روی این نقش‌ها را با یک ابزار تراش مناسب می‌تراشند. به این صورت زمانی که پارچه در داخل رنگ قرار می‌گیرد قسمت‌های از پارچه که دارای موم هست رنگی نمی‌شود. قسمت‌های تراشیده شده رنگ مورد نظر را به خود جذب می‌کند و به این ترتیب کار ادامه می‌یابد. برای استفاده از یک رنگ دیگر قسمت‌های رنگ شده قبلی را موم کاری می‌کنند و قسمت‌های جدید را تراش می‌کنند. به این ترتیب قسمت‌های جدیدی نیز رنگی می‌شود و این کار را تا جای ادامه می‌دهند که طرح و نقشه مورد نظر روی پارچه ترسیم شود. لازم به ذکر است که بعد از هر بار رنگ‌آمیزی باید پارچه خشک شود تا بتوان روی آن را با موم یا صمغ پوشاند. در آخرین مرحله نیز پارچه را با آب شستشو می‌دادند و آن را خشک می‌کردند. این روش از رنگ‌آمیزی پارچه‌ها بسیار قدیمی است و قدمت آن به بیش از 1000 سال پیش برمی‌گردد. این روش ابتدا در کشورهای ماند چین و ژاپن مورد استفاده قرار گرفته است. در زمان‌های قدیم از روش‌های دیگری مانند گره‌زدن، تا کردن، چین دادن و.. نیز برای رنگرزی پارچه‌های استفاده می‌شد. قبل از ساخت رنگ‌های شیمیایی افراد از رنگ‌های طبیعی که از عصاره برخی گل‌ها یا درختان به دست می‌آمد برای رنگ‌آمیزی پارچه‌های استفاده می‌کردند. ابتدا ساکنین جزیره جاوه در کشور اندونزی به این پی بردند که عصاره برخی از درختان از نفوذ رنگ به داخل پارچه جلوگیری می‌کند. به این ترتیب روش چاپ باتیک از این جزیره ابداع شد و بعدها به سایر کشورها نیز گسترش یافت.
بیشتر بخوانید: راهنمای چاپ روی روبان بصورت اختصاصی
به طور کلی می‌توانیم بگوییم که روش چاپ باتیک یکی از روش‌های قدیمی برای رنگ‌آمیزی پارچه است که در آن از روش رنگرزی استفاده می‌شود. در این روش از یک ماده برای جلوگیری از نفوذ رنگ به پارچه استفاده می‌شود. این ماده اغلب موم یا صمغ است. روش چاپ باتیک ابتدا در کشور اندونزی مور استفاده قرار گرفت و سپس به سایر کشورها نیز منتقل شد. در ایران چاپ باتیک قدمتی طولانی دارد و توانسته است با هنر ایرانی تلفیق شود و شیوه جدیدی از هنر را به وجود بیاورد. چاپ باتیک یکی از روش‌های سنتی است که می‌توان به کمک آن آثار هنری و صنایع‌دستی زیبایی را خلق کرد. اگر بعد از خواندن این مقاله سؤال یا نظری داشتید آن را در قسمت نظرات با ما به اشتراک بگذارید. ما رد اسرع وقت به سؤالات شما پاسخ خواهیم داد.
1401/11/5 - 10:1:35
5094
نظر شما درباره "چاپ باتیک چیست و چه کاربردهایی دارد؟ " چیست؟
